II. Chuẩn bị đất
Chanh có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng tốt nhất là đất thịt tơi xốp và nhiều mùn. Độ pH thích hợp từ 5 – 8, chanh không chịu úng nước và mặn do đó cần đào kênh hoặc lên luống cao để thoát nước.
III. Kỹ thuật trồng
1. Thời vụ
Thời điểm thích hợp nhất để trồng chanh Tứ quý đó là vào tháng 4-6 dương lịch đối với khu vực miền Nam và từ tháng 2-3 hoặc từ tháng 9-10 đới với miền Bắc.
Thời vụ trồng tốt nhất là vào mùa mưa để cây phát triển tốt và đỡ công tưới ban đầu.
+ Miền Bắc trồng vào 2 vụ chính vụ xuân và vụ thu.
+ Miền Trung và miền Nam có thể trồng vào mùa xuân, cuối mùa khô, đầu mùa mưa.
2. Chọn giống
Khi chọn giống cần chọn những cây giống chanh tứ quý đang sinh trưởng tốt, sạch bệnh, chiều cao 50- 70cm, đường kính bầu tối thiểu đạt 15 cm. Có thể trồng cây hạt tuy nhiên tốt nhất vẫn là trồng bằng cây giống ghép hoặc chiết.
3. Mật độ trồng, chanh tứ quý
Khi trồng thuần chanh thì cây cách cây là 2,5 x2,5m, khi trồng xen canh với các cây rau màu thường là 3,5m x 3-4m. Như vậy khi trồng thuần thì mật độ là 1.600 cây/ha. Trồng xen mật độ là 900 cây/ha.
Hố trồng nên để với kích thước 60 x 60×50 đối với những khu vực đất tốt, ở những nơi đất xấu có thể đào hố với kích thước 80x80x60cm.
Có thể tiến hành trồng xen canh với các loại cây ăn quả khác như táo, ổi tránh xen canh với cây có múi khác.
Trước khi trồng, tốt nhất nên bón lót cho cây:20-30 kg phân hữu cơ hoai mục (có thể sử dụng phân chuồng, bã đậu hoặc sơ dừa) + 1kg super lân. Tùy vào lượng pH của đất để có thể bón thêm lượng vôi bột cân đối, thông thường có thể bón 1kg/hố.
* Cách trồng
Trồng bằng cây giống, đặt cây tùy số lượng nhánh nhiều cành bên hay ít mà đặt nhánh thẳng hay hơi nghiêng. Đặt nghiêng đối với cây chiết ít nhánh, giúp các đọt bên mọc lên để tạo tán. Sau khi trồng xong phải cắm cọc để buột thân cây cho gió khỏi lay làm đổ cây. Nếu là cây ghép xoay mắt ghép về hướng gió chính, lấp đất ngang cổ rễ hoặc cao hơn 1– 2 cm , tránh làm vỡ bầu hay lấp đất quá sâu.
IV. Kỹ thuật chăm sóc
1. Làm cỏ
Vì cây chanh rất nhạy cảm với các chất hóa học, nên cần sử dụng các biện pháp thủ công để làm cỏ như dùng liềm cắt, hay dùng tay nhổ cỏ, nếu cỏ cao thì có thể dùng máy cắt cỏ.
2. Tưới nước, giữ ẩm
Cây chanh là loại cây mọng nước nên cần nhiều nước đặc biệt trong giai đoạn tạo quả, cần phải tưới đẫm để giữ đất ẩm thường xuyên.
Tuy nhiên nó cũng rất sợ ngập úng, nên cần bố trí các hệ thống thoát nước tốt để đảm bảo cây không bị ngập vào mùa mưa.
Nên tăng dần lượng phân bón tránh làm ngộ độc cây tùy vào tình trạng năng suất mỗi vụ của cây mà điều chỉnh lượng phân bón sao cho phù hợp, không gây lãng phí hay để thiếu phân.
– Giữ ẩm: Đậy tủ gốc cho cây vào mùa khô, nhằm hạn chế chi phí tưới nước, trong vườn nên để cỏ cao 20-40cm để hạn chế nắng nóng vào mùa khô và chống xói mòn hay tăng cường thoát nước trong đất vào mùa mưa.
3. Bón phân
Bón phân tùy theo tuổi cây, mỗi gốc bón
* Năm thứ nhất: 0,5-1,0kg sulfat đạm (nếu dùng urê bón 0,25-0,5kg) + 0,3-0,5kg NPK (16-16-8) .
* Năm thứ hai: 1,0-2,0kg sulfat đạm (nếu dùng urê bón 0,5-1,0kg) + 0,3-0,5kg NPK (16-16-8).
* Năm thứ ba trở đi: 2,0-2,4kg sulfat đạm (nếu dùng urê bón 1,0-1,2kg) + 0,5kg NPK (16 – 16-8) + 1 kg vôi. Do thu quả rải rác nên chia phân ra bón từ 4 – 5 lần/ năm.
4. Tỉa cành tạo tán
Bên cạnh đó cần tỉa cành và tạo tán cây chanh tứ quý. Từ vị trí mắt ghép (trên gốc ghép) trở lên khoảng 50 -60cm thì bấm bỏ phần ngọn, mục đích để các mầm ngủ phát triển, sau đó chỉ chọn 3 -5 cành phát triển theo các hướng đồng đều. Từ cành này sẽ hình thành các cành cấp 2, cấp 3…cây sẽ có bộ tán tròn, đều và cân đối, khi vào thời kỳ kinh doanh sẽ cho năng suất cao, thuận lợi trong chăm sóc, phòng ngừa sâu bệnh cũng như thu hoạch.
Khi đến mùa thu hoạch, nhưng giá cả thấp thì có thể neo trái trên cây bằng cách dùng các loại phân bón lá trong thành phần có các kích thích tố thuộc nhóm Auxin gibberellin…phun lên cây. Biện pháp này có thể neo quả được 15 -30 ngày.
Hàng năm, sau khi thu hoạch cần phải loại bỏ những đoạn cành đã mang quả (thường rất ngắn, khoảng 10-15cm), cành bị sâu bệnh, cành ốm yếu, cành nằm bên trong tán không có khả năng mang quả, các cành đan chéo nhau, đồng thời cũng cần loại bỏ những cành vượt trong thời cây đang mang quả nhằm hạn chế việc cạnh tranh dinh dưỡng với quả.
V. Phòng trừ sâu, bệnh hại cây chanh tứ quý
1. Nhện đỏ
Nhện đỏ có khả năng sinh trưởng và phát triển quanh năm, nhất là vào mùa khô. Vì vậy, cần lưu ý phòng trừ loại dịch hại này kịp thời, đặc biệt khi thời tiết khô hạn thích hợp cho chúng phát sinh và lây lan.
Đặc điểm nhận biết nhện đỏ
– Nhện đỏ trưởng thành có 8 chân. Thân của chúng có màu đỏ, có thể nhìn xuyên qua được. Bên trong thân có hai nơi chứa thức ăn là hai đốm màu đỏ đậm.
– Nhện đỏ đẻ trứng ở cả hai mặt của lá và sát gân. Trứng của chúng nhỏ và bóng láng.
– Nhện non đã phát triển gần giống với nhện trưởng thành. Tuy nhiên, nếu như nhện trưởng thành có 8 chân thì nhện non mới chỉ có 6 chân.
Khả năng gây hại của nhện đỏ
– Nhện đỏ gây hại trên cây chanh thông qua việc chích hút lá, cành non, và cả trên quả. Hậu quả là, lá cây sẽ bị xoăn lại, không còn hình dạng như ban đầu. Cành con thì còi cọc, không phát triển được và khô héo. Quả bị nhện đỏ chích hút sẽ bị đổi màu, tạo thành những vết thương có thể là môi trường cho nhiều loại bệnh phát triển.
– Như vậy, nhện đỏ không chỉ làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây mà còn làm cho chất lượng và năng suất chanh thu hoạch giảm sút nghiêm trọng.
* Biện pháp canh tác, cơ giới:
– Trồng chanh với khoảng cách thích hợp, không nên trồng quá dầy làm cho vườn bị um tùm rậm rạp.
– Bón phân cân đối, tưới nước hợp lý, chăm sóc cho cây khỏe, tăng sức chống chịu.
– Cắt tỉa cành tạo tán cho vườn thông thoáng.
– Có thể tiến hành tưới nước theo kiểu phun mưa để rửa trôi nhện bám trên các bộ phận của cây.
Các biện pháp sinh học:
– Sử dụng các loài thiên địch tự nhiên để khống chế mật độ nhện.
Phòng trừ nhện đỏ bằng phương pháp hóa học:
– Có thể sử dụng một số loại thuốc BVTV như: Bakari 512EC, Comite 73EC,.. để phòng trừ nhện đỏ khi cần thiết.
2. Rệp gây hại ở chanh
Rệp là đối tượng gây hại phổ biến trên nhiều loại cây. Trong đó, chúng thường gây hại ở cây chanh và để lại nhiều hậu quả.
Đặc điểm nhận biết rệp
– Rệp hại chanh thường có 2 loại là rệp sáp và rệp vảy
– Rệp sáp có hình bầu dục với nhiều sợi sáp màu trắng ở trên thân. Rệp đực thường nhỏ hơn rệp cái. Trong khi rệp đực có cánh thì rệp sáp lại không có cánh.
– Rệp vảy lại có nhiều loại với nhiều màu sắc như đen, nâu, xanh.
Khả năng gây hại của rệp
– Rệp nói chung đều gây hại cho cây chanh vì chúng tập trung trên các bộ phận của cây như cuống lá, thân lá để chích hút nhựa.
– Như vậy, chúng khiến cho cây còi cọc, không phát triển được và có thể gây chết cây. Bên cạnh đó, chất thải của rệp lại là điều kiện làm nấm bồ hóng phát triển, gây hại cho cây chanh.
Sử dụng thuốc BVTV để trừ rệp
– Để phòng trừ rệp gây hại trên cây chanh, có thể sử dụng một số loại thuốc BVTV như: Limater 7.5EC, Agilatus 1EC, Applaud 25SC,…
3. Sâu vẽ bùa hại cây chanh
– Thời tiết bắt đầu ít nắng nóng, cụ thể từ tháng 7 đến 9 là thời điểm sâu vẽ bùa thường phát sinh và gây hại nhiều trên cây chanh.
Đặc điểm nhận biết sâu vẽ bùa
– Sâu vẽ bùa trưởng thành thường có màu vàng xen lẫn ánh bạc. Nếu như cánh trước của sâu có hình lá liễu thì cánh sau của chúng nhỏ tựa hình kim.
– Sâu đẻ những quả trứng hình bầu dục. Khi mới đẻ, trứng có màu trong suốt, sau đó chuyển sang màu trắng vàng.
– Sâu non mới nở có hình dẹp và chưa hình thành chân. Đến khi phát triển thành nhộng, nhộng sẽ có màu vàng nâu.
Tác hại của sâu vẽ bùa
– Sâu vẽ bùa thường tập trung ở các chồi, lá non và gây hại trên các bộ phận này. Thức ăn của chúng là phần mô mềm dưới lớp biểu bì của lá. Những dấu vết đục phá trên lá của chúng tạo thành những đường ngoằn ngoèo giống như đang vẽ ra hình dạng của bùa. Do đó, chúng được gọi là sâu vẽ bùa.
– Các lá bị sâu vẽ bùa gây hại thường bị xoăn lại, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và quá trình phát triển của các chồi non trên cây chanh.
– Bên cạnh đó, những vết thương do sâu để lại là môi trường thuận lợi cho nhiều loại vi khuẩn xâm nhập và gây hại cho cây chanh.
Áp dụng phương pháp hóa học để diệt trừ sâu vẽ bùa
Bên cạnh việc áp dụng các phương pháp thủ công để phòng trừ sâu, có thể sử dụng các loại thuốc như: SAIRIFOS 585EC, SAIMIDA 100SL, LANCER 50SP, SHERZOL 205EC,… để diệt trừ sâu vẽ bùa ở chanh.
4. Bệnh sẹo trên cây chanh
Bệnh ghẻ sẹo gây hại trên tất cả các bộ phận của cây, bệnh thường phát sinh sớm ở các bộ phận còn non: lộc non, lá non, quả non…
Biểu hiện bệnh trên lá: Trên lá non khi bệnh mới phát sinh vết bệnh có dạng chấm nhỏ (mụn nhỏ li ti) màu vàng trong hơi nổi gờ, hầu hết rất ít thấy xuất hiện quầng vàng xung quanh vết bệnh (lúc đầu bệnh chỉ xuất hiện ở một mặt lá thường là ở mặt dưới lá). Khi bệnh phát triển mạnh vết bệnh thường có dạng những khối u (mụn to) nổi lên trên mặt lá, mặt dưới lõm vào. Vết bệnh có thể nằm riêng rẽ hoặc liên kết với nhau thành những khối vết bệnh liên tiếp có diện tích lớn hơn làm cho phiến lá bị biến dạng, co dúm hoặc nhăn nheo, lá nhỏ hẹp, kém phát triển, làm giảm hiệu suất quang hợp của cây. Các vết bệnh sẹo thường ít khi thấy quầng vàng xung quanh vết bệnh.
Biểu hiện bệnh trên cành: vết bệnh thường to hơn trên lá, các vết bệnh cũng có biểu hiện lồi lên nằm rời rạc hoặc liên kết với nhau làm cành khô chết, nhiều trường hợp bệnh còn thúc đẩy quá trình hình thành chồi nách.
Biểu hiện bệnh trên hoa: Bệnh xuất hiện trên bầu hoa, vết bệnh lồi lên có màu xanh nhạt hoặc xanh xám, dạng bất định và làm cho hoa rụng hàng loạt.
Biểu hiện bệnh trên quả: Thường phát sinh mạnh trên quả non, vết bệnh nổi gờ sần sùi hình chop nhọn, màu vàng nâu, sau vết bệnh hóa bần, vết bệnh nằm rải rác hoặc liên kết với nhau thành từng đám. Quả bị bệnh thường phát triển chậm, vỏ dày, méo mó, dị dạng.
Bệnh ghẻ sẹo phát triển mạnh vào mùa mưa theo các đợt lá và chồi non.
* Biện pháp phòng trừ
– Chọn nơi dễ thoát nước, cao ráo tránh đọng nước để trồng cây ăn quả có múi.
– Cắt tỉa tạo độ thông thoáng cho vườn. Bón phân cân đối NPK, chăm sóc cho cây ra lộc tập trung, không cho lộc ra lai rai.
– Vệ sinh vườn cây ngay sau khi thu hoạch, cắt bỏ và tiêu hủy các bộ phận cây bị nhiễm bệnh.
– Chủ động phòng bệnh trên vườn ươm cây con trước khi trồng đại trà.
– Phun định kì các loại thuốc trừ nấm theo các đợt lá, chồi non như Boocđô 1%, Benlate 50WP, Kumulus hay các loại thuốc gốc đồng như Kasuran, Kocide, Coc 85.
5. Tuyến trùng gây hại cho chanh
Tuyến trùng là đối tượng gây hại phổ biến ở cây chanh. Dịch hại này rất khó phát hiện vì thường nhầm lẫn nó với các biểu hiện thiếu nước hay thiếu dinh dưỡng của cây.
Triệu chứng và khả năng gây hại của tuyến trùng
Tuyến trùng làm hại cây bằng việc chích hút cũng như truyền độc tố vào rễ cây. Từ đó, rễ cây sẽ bị phình to do bị nghẽn các mạch và có thể bị thối. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình phát triển, hấp thụ nước cũng như dinh dưỡng của cây. Kết quả là, cây sẽ xuất hiện một số biểu hiện như lá bị biến dạng, chuyển mà vàng, rụng.
Bên cạnh đó, những vết thương do tuyến trùng tạo ra cũng là môi trường thuận lợi để các vi sinh vật có hại gây bệnh ở cây chanh.
Sử dụng thuốc BVTV khi cần thiết
Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp canh tác để phòng trừ dịch hại, có thể sử dụng một số loại thuốc BVTV như: Syngenta Tervigo 020SC, Kaido 50WP, CHITOSAN SUPER,… để phòng trừ tuyến trùng ở chanh hiệu quả.
VI. Thu hoạch
Khoảng 4 tháng sau khi hoa nở thì có thể thu hoạch được. Thu khi quả có vỏ căng, bóng. Thu hái nhẹ nhàng, tránh rụng lá gãy cành.
Sau khi thu hoạch để chanh ở khu vực thoáng mát, cách mặt sàn 10-15cm. Có thể dùng các loại hóa chất bảo quản để chanh được tươi lâu./.
